بين الاقوامي قانون

بين الاقوامي قانون

بين الاقوامي برادريءَ جي وچ ۾ ٿيندڙ لهه وچڙ ۽ واسطن دوران لاڳو ڪيل ڪجهه خاص قائدن ،روايتن ، سهمتين ۽ اصولن جو مجموعو ، جنهن تي عمل لاءِ لاڳاپيل ملڪ/رياستون، ادارا ۽ فرد مڪمل طور ٻڌل هوندا آهن . عام طرح اهي قائدا/قانون ٻن رخن :
(الف)بين الاقوامي ادارن ۽ تنطيمن جي هڪٻئي سان لاڳاپن ۽ رياستن ۽ فردن سان واسطيدارين
(ب) شخصن ۽ غير رياستي شعبن جي وچ ۾ موجود معاملن يا ذميوارين ۽ حقن جا سنڌا طئي ڪرڻ جي حوالي سان بيان ڪيا ويندا آهن .
’بين الاقوامي قانون‘ جي ابتدا رومي سلطنت جي دور کان شروع ٿي ۽ ’قومي رياستي سرشتي‘ جي قيام سان سگهاري ٿيندي هاڻوڪي روپ ۾ دنيا آڏو نروار ٿي . ان سلسلي ۾ يورپ جو ڪيتريون قومون لکت وارن معاهدن ذريعي اڪيچار معاملن ۾ هڪٻئي ڏانهن پابند ٿيون . نامياري سياسي عالم ’جيرمي بينٿم‘ 1780ع ۾ پنهنجي تحريرن ۾ بين الاقوامي قانون اصطلاح ڪتب آندو ، جڏهن ته ان سلسلي ۾ نامياري عالم ‘هيوگو گروشس‘ کي بين الاقوامي قانون سازيءَ جي حوالي سان سڀ کان گهڻي اهميت حاصل آهي ، پر ’هيگ ڪانفرنسن‘ (1899 ۽ 1907ع) ۽ بعد ۾ ’قومن جي مجلس‘ ۽ ’گڏيل قومن جي اداري‘ بين الاقوامي قانون جي جوڙجڪ ۾ انتهائي اهم ڪردار ادا ڪيو . بين الاقوامي قانون جا بنيادي ذريعا رياستن جي سهمتي ، روايتون ، معاهدا ، قانوني تشريحون ۽ ملڪي توڙي بين الاقوامي عدالتن جا ڏنل فيصلا آهن . ’بين الاقوامي قانون‘ ٽن مک قسمن سان واضح ڪري سگهجي ٿو .
(1) سرڪاري بين الاقوامي تعلقات : هي قانون ڪنهن اڪيلي ڌر يا گروهه جي صورت ۾ صوبن ۽ بين الاقوامي ڌرين وچ ۾ لاڳاپن لاءِ ڪم اچي ٿو . اهو قانون معاهدن ، سامونڊي قاعدن ، عالمي فوجداري قانون ۽ بين الاقوامي قانون کي پنهنجي دائري ۾ شامل ڪري ٿو .
(2) خانگي بين الاقوامي قانون : ڪن به انفرادي تڪراري معاملن ۾ مقدمن/فيصلن جي حوالي سان ٿيندڙ اڳڀرائي ۽ ان سلسلي ۾ جوڳي قانون جو استعمال بين الاقوامي قانون جي هن قسم هيٺ ٿئي ٿو .
(3) وڏ-قومي بين الاقوامي قانون : بين الاقوامي ڪارپوريشنن ۽ گهڻ-قومي ادارن سان ٿيندڙ تڪرارن جو حل روايتي بين الاقوامي قانون هيٺ نه پر ٿيل معاهدن ،ڏنل خاطرين ۽ ضمانتن هيٺ ٿيندو آهي